Blog

Prostata – określana, inaczej gruczołem krokowym lub sterczem to jeden najważniejszych narządów tworzących męski układ rozrodczy. Ma kształt stożkowaty, jest barwy białej i wielkością przypomina niewielkiego kasztana. Przez jego środek przechodzi początkowy odcinek cewki moczowej, która następnie biegnie wzdłuż członka i uchodzi na zewnątrz. Elementy mięśniowe prostaty, które oplatają cewkę moczową podlegają kontrolowanym skurczom i rozkurczom, w efekcie czego mężczyzna może wstrzymywać lub oddawać mocz wedle własnej woli.

Ale kontrola wydalania moczu, to tylko jedna z wielu funkcji gruczołu krokowego. Ten niezwykle ważny narząd pełni również ogromną rolę w funkcjonowaniu układu płciowego, wpływając na prawidłowy skład nasienia oraz jego wytrysk w trakcie stosunku. Prostata wytwarza białą, mleczną wydzielinę, która stanowi ¼ objętości wyrzucanego nasienia. Charakteryzuje się ona odczynem kwaśnym (pH ok. 6,5), jest uboga w białka, ale zawiera znaczne ilości wolnych aminokwasów. Jednym z charakterystycznych białek jest spermina odpowiedzialna za specyficzny zapach nasienia. występują tam także liczne enzymy, fruktoza, sód, potas, wapń, magnez, cynk, a także cholesterol. Zadaniem prostaty jest więc stworzenie plemnikom odpowiedniego środowiska, w którym mogłyby prawidłowo odżywiać się, poruszać i być chronione przed kwaśnym, niesprzyjającym środowiskiem pochwy. Wszelkie zmiany biochemiczne w wydzielinie, wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania gruczołu krokowego, przyczyniają się do zakłóceń w metabolizmie plemników i zakłócają ich czynność. W konsekwencji tych zaburzeń często obserwuje się mniej plemników ruchomych, obniżoną ich ruchliwość, żywotność, a także większy odsetek plemników martwych oraz ich form patologicznych. Nic, więc dziwnego, że wszelkie stany chorobowe w obrębie gruczołu krokowego mogą przyczyniać się do rozmaitych problemów, począwszy od kłopotów z oddawaniem moczu, a skończywszy na bezpłodności.

Prostata może podlegać różnym procesom chorobowym

Najczęstszą przyczyną kłopotów z gruczołem krokowym są stany zapalne nabyte w czasie stosunków płciowych lub zaniedbywania higieny osobistej. Ale nie tylko. Bardzo często zakażenie gruczołu krokowego może być wywołane przeniesieniem stanów zapalnych z cewki moczowej, pęcherza lub okolicznych tkanek. Co więcej, ogniska zapalne mogą być przetransportowane na drodze krwionośnej z odległych miejsc w organizmie (np. z ropnych migdałków czy skóry). Wówczas najczęstszymi objawami jest ból w kroczu, naglące parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu w ciągu dnia i nocy, pieczenie w cewce moczowej i dolnej części podbrzusza. Pod koniec oddawania moczu może być zaobserwowany ropny lub krwawy wyciek śluzowy. Warunkami, sprzyjającymi rozwojowi zakażenia może być także okresowe, fizjologiczne przekrwienie gruczołu krokowego np. podczas oddawania moczu, stosunku seksualnego czy ucisku spowodowanego siedzeniem (np. na siodełku rowerowym).

Gruczolaki

Do najczęściej pojawiających się schorzeń prostaty, szczególnie wśród mężczyzn w wieku średnim, należy łagodny przerost gruczołu krokowego wywołany powstawaniem małych guzów, zwanych gruczolakami. Chociaż nie wykazują one złośliwości nowotworowej to jednak z punktu widzenia zdrowotnego mogą okazać się bardzo niebezpieczne. Powiększony gruczoł krokowy uciska cewkę i staje się poważną przeszkodą mechaniczną w oddawaniu moczu. W efekcie, mocz zaczyna zalegać w pęcherzu, a to z kolei może być przyczyną powstawania tam stanów zapalnych i kamicy. Gromadzący się mocz rozciąga nadmiernie pęcherz i wywołuje w nim nadciśnienie. Dopiero bardzo wysoki wzrost ciśnienia jest wstanie przecisnąć niewielka ilość moczu do cewki. Niewielki odpływ moczu wywołuje spadek ciśnienia i proces opróżniania pęcherza ulega ponownemu zatrzymaniu. Aby dalszy proces wydalania moczu był możliwy, ciśnienie w pęcherzu musi wzrosnąć jeszcze wyraźniej, co w efekcie prowadzi do powstania błędnego koła. Z biegiem czasu oddawanie moczu może stać się nie tylko trudniejsze, ale także ulec całkowitemu zatrzymaniu. Bardzo często, nagłym czynnikiem wywołującym całkowity zastój moczu (przy obecności gruczolaka prostaty) może być wypicie alkoholu, zwiększony wysiłek fizyczny lub podniecenie seksualne. Łagodny przerost gruczołu krokowego może przyczyniać się do wielu groźnych powikłań, jak zapalanie pęcherza i dróg moczowych, kamicy nerkowej, zapalenia i niewydolności nerek oraz niedokrwistości. Ponieważ ze schorzeniem tym najczęściej borykają się panowie w okresie przekwitania (wynik zaburzeń hormonalnych), każdy mężczyzna po ukończeniu 45 roku życia powinien regularnie, przynajmniej raz do roku poddać się dokładnym badaniom urologicznym w celu określenia stanu swojego gruczołu krokowego.

Rak gruczołu krokowego

To najbardziej niebezpieczny rodzaj schorzenia prostaty. Rozwija się najczęściej u mężczyzn po 50 roku życia, jest niezwykle złośliwy i szybko ulega przerzutom. Co trzeci przypadek nowotworu u mężczyzn w wieku średnim i podeszłym dotyczy raka gruczołu krokowego. Przyczyna tej choroby nie jest do końca poznana, ale uważa się, że istotny wpływ na promocje tego typu nowotworu mogą mieć zaburzenia hormonalne. W 30% przypadków rozwija się on na podłożu wcześniejszego łagodnego przerostu prostaty. W początkowej fazie choroby występują objawy podobne jak w przypadku gruczolaków, a więc częstomocz, nagłe parcia, utrudnienia w oddawaniu moczu, cienki strumień, itp. Z chwilą przejścia zmian nowotworowych na okoliczne tkanki w pierwszej kolejności  mogą pojawić się bóle w cewce moczowej i okolicy lędźwiowej. Dopiero po rozszerzeniu się przerzutów obserwowany jest proces ogólnego wyniszczenia organizmu. Rak gruczołu krokowego to niezwykle niebezpieczny rodzaj nowotworu. Dlatego też nie należy lekceważyć żadnych niepokojących objawów ze strony układu moczowego i wszelkie problemy najlepiej zgłaszać lekarzowi. Badania urologiczne uzupełnione techniką ultrasonograficzną i wynikami badań laboratoryjnych pozwalają wcześnie wykryć zmiany nowotworowe i rozpocząć właściwe leczenie. W zależności od stopnia zaawansowania choroby można uzyskać całkowite wyleczenie lub na długie lata zahamować rozwój niebezpiecznych zmian nowotworowych.

Prostata nie lubi sterydów

Kłopoty z gruczołem krokowym dotykają najczęściej mężczyzn w wieku średnim i podeszłym, natomiast w mniejszym stopniu osoby młodsze. Ale są także wyjątki, które najczęściej zdarzają się wśród młodych mężczyzn nadużywających środki dopingujące z grupy leków steroidowych. Testosteron oraz jego pochodne wykazują silne działanie promujące na przerost gruczołu krokowego oraz inicjację zmian nowotworowych w jego obrębie. Rak gruczołu krokowego to jeden z najczęściej podawanych objawów ubocznych stosowania sterydów. I rzeczywiście nie wiele w tym przesady. Mechanizm powstawania zmian chorobowych w gruczole krokowym, na skutek nadużywania środków dopingujących jest dość złożony i właściwie nie do końca poznany. Jedno, natomiast jest pewne – nagminne stosowanie dużych lub nawet niewielkich dawek sterydów prowadzi do rozwoju niekorzystnych procesów chorobowych w obrębie prostaty. Objawy te wcale nie muszą ujawnić się w chwili stosowania dopingu, lecz mogą dać znać o sobie dopiero za kilka lub kilkanaście lat.

Dlaczego sterydy przyczyniają się do schorzeń prostaty ?

Wzrost jak i czynność gruczołu krokowego przez całe życie pozostają pod ścisłą kontrolą układu hormonalnego. Największy wpływ na funkcjonowanie tego narządu mają hormony płciowe: testosteron i estrogeny. Jak wiadomo, testosteron produkowany jest w jądrach, skąd wędruje w różne części organizmu i oddziałuje na wiele tkanek. Między innymi hormon ten chętnie podejmowany jest przez komórki gruczołu krokowego. Zawierają one specjalny enzym (5-alfa-reduktazę), który zamienia testosteron w bardziej aktywną jego formę tzw. dehydrotestosteron (DHT), będący najsilniejszym androgenem. Powstały DHT wiąże się ze specjalnymi receptorami w komórkach gruczołu krokowego, pobudzając je do wzrostu oraz silnego podziału. Jak wiadomo, podczas intensywnych podziałów komórkowych mogą powstawać także nieprawidłowe komórki (nowotworowe), jednak w normalnych warunkach proces ten jest precyzyjnie kontrolowany i nie budzi większych zagrożeń. Może on, jednak wymknąć się z pod kontroli w czasie nienaturalnego wzrostu testosteronu we krwi (doping). W warunkach podwyższonego poziomu tego hormonu powstaje nadmiar DHT, który pobudza tak silnie podział komórek gruczołu krokowego, że w efekcie dochodzi do przerostu tego narządu oraz powstania wielu ognisk nowotworowych, nad którymi organizm może utracić kontrole.

Niebezpieczne estrogeny

Organizm broniąc się przed inwazją testosteronu uruchamia rozmaite mechanizmy obronne. Jednym z nich jest system neutralizowania nadmiaru androgenów poprzez ich zamianę na hormony żeńskie - estrogeny. Proces ten może jednak przysparzać wiele kłopotów zdrowotnych, przyczyniając się m.in. do ginekomastii i impotencji, ale nie tylko. Narastający poziom estrogenów to również spore zagrożenie dla prostaty. Jak wykazały badania, zwiększony poziom estrogenów (szczególnie estradiolu) powoduje wyraźny wzrost liczby receptorów wiążących DHT, w efekcie czego aktywność tego hormonu w obrębie gruczołu krokowego może silnie wzrosnąć. Efekt aktywności DHT wzmagają także inne związki jak prolaktyna czy FSH (folikulotropina), których podwyższone stężenie również obserwuje się u osób nadużywających sterydy. Poziom i aktywność niebezpiecznych hormonów żeńskich może wzrosnąć nie tylko, na skutek zwiększonej przemiany testosteronu do estrogenów, ale także innymi drogami. Jak wiadomo, długo utrzymujący się wysoki poziom testosteronu we krwi (na skutek dopingu) może doprowadzić do zablokowania mechanizmu „podwzórze-przysadka-gonady (jądra)” i w konsekwencji do zmniejszenia wytwarzania tego hormonu przez jądra. W wyniku niedoboru testosteronu stwarzają się wspaniałe warunki dla działania estrogenów, które zwiększają liczbę receptorów dla działania DHT. Wówczas wystarczy dodać trochę testosteronu z zewnątrz (który dodatkowo zwiększy ilość cząsteczek DHT) i katastrofa w obrębie prostaty murowana. Podobne zależności obserwuje się u przekwitających mężczyzn. W ich organizmie w naturalny sposób spada poziom testosteronu i wzrasta aktywność estrogenów, na skutek naturalnych procesów starzenia. Z tego tytułu są oni szczególnie narażeni na przerost gruczołu krokowego i raka prostaty. Ponieważ podawanie w tym okresie testosteronu może ten problem jeszcze wyraźniej nasilić, hormonalna terapia zastępcza powinna być stosowana bardzo uważnie. Nadużywanie sterydów może także przyczyniać się do schorzeń prostaty na drodze naczyniowej. Hormony męskie wpływają na zwiększenie w osoczu krwi endoteliny – czynnika zwężającego naczynia, w efekcie czego gruczoł krokowy może znajdować się przez dłuższy w fazie przekrwienia co sprzyja rozwojowi zakażeń. Gdy do szkodliwego wspomagania dodamy jeszcze kulturystyczny sposób odżywiania się, a więc podwyższoną podaż białka, aminokwasów, różnych aktywatorów metabolicznych jak karnityna, kreatyna, glutamina, HMB i inne, jest pewne, że niekorzystne zmiany w obrębie gruczołu krokowego oraz układu moczowego mogą jeszcze wyraźniej przybrać na sile.

Leczenie

Niepokojących objawów ze strony układu moczowo-płciowego nigdy nie należy lekceważyć. Problemy z oddawaniem moczu mogą być pierwszym sygnałem informującym o niekorzystnych zmianach w obrębie gruczołu krokowego.
Najczęstsze objawy rozpoczynających się problemów zdrowotnych z prostatą, to:

• oddawanie moczu raz lub kilka razy w ciągu nocy

• częstomocz w ciągu dnia

• silne parcie na pęcherz

• długie wyczekiwanie na oddanie moczu

• słaby, przerywany strumień moczu

• oddawanie moczu „porcjami”

• dalsze wykapywanie moczu po jego oddaniu

• uczucie niepełnego oddania moczu

Pojawienie się powyższych objawów lub niektórych z nich powinno być wyraźnym sygnałem do złożenia wizyty lekarzowi pierwszego kontaktu, który zastosuje odpowiednie leczenie lub skieruje do specjalisty urologa. Nieodzownym elementem właściwego postępowania terapeutycznego jest przeprowadzenie z chorym odpowiedniego wywiadu chorobowego. Podczas wizyty lekarskiej każdy powinien dokładnie poinformować lekarza o wszystkich dolegliwościach ze strony układu moczowo-płciowego, przebytych chorobach, zabiegach operacyjnych oraz przyjmowanych lekach (dotyczy, to także stosowania środków dopingujących). Niezwykle pomocnym elementem oceny stopnia zaawansowania choroby może być przeprowadzenie odpowiedniego testu opracowanego przez Komitet Miar Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego (The International Prostate Symptom Score – I-PSS). Wykonanie tego testu może być cenną wskazówką nie tylko dla lekarza, ale także samego pacjenta. Uzyskane wyniki mogą każdemu uświadomić stopień zaawansowania dolegliwości oraz nakłonić do wizyty w gabinecie lekarskim w celu podjęcia odpowiednich działań leczniczych.

Sprawdź kondycje swojego gruczołu krokowego na podstawie testu  I-PSS

Suma punktów I-PSS =

Suma uzyskanych punktów może wahać się od 0 d0 35 pkt. W zależności od ilości uzyskanych punktów przyjmuje się następującą interpretację wyników:

Badania ogólne

Zasadnicze i główne badanie stanu gruczołu krokowego polega na sprawdzeniu prostaty palcem przez odbytnicę. Chociaż nie jest to zabieg przyjemny, to jednak jego skuteczność diagnostyczna jest bardzo wysoka. Badanie przeprowadza się w pozycji pochylonej lub w bocznym leżeniu. Lekarz w nałożonej rękawicy lateksowej umieszcza zwilżony palec w otworze odbytniczymi i w ten sposób sprawdza wielkość, kształt i konsystencje prostaty. Podczas badania stwierdza się, czy nie nastąpiło zbytnie powiększenie gruczołu, nadmierne jego stwardnienie, czy nie stał się asymetryczny i czy nie ma na nim wyczuwalnych guzków. Badanie to nie powinno budzić żadnych leków czy oporów. Należy pamiętać, że odbytniczy sposób badania prostaty jest stosowany od wielu lat na całym świecie, a w niektórych krajach w ten sposób badany jest każdy mężczyzna pojawiający się w podrzędnym gabinecie lekarskim. Bardzo dobrze, przed udaniem się na pierwszą specjalistyczną wizytę lekarską wykonać dodatkowo ogólne badanie moczu oraz USG gruczołu krokowego. W początkowym okresie przerostu gruczołu krokowego stosuje się proste leczenie zachowawcze, które przynosi znaczną ulgę. Zmniejsza się częstotliwość oddawania moczu, uporczywe parcia na pęcherz, poprawia się siła strumienia moczu, itd. Najważniejsze, aby nie bagatelizować wstępnych objawów i w miarę szybko znaleźć się pod okiem odpowiedniego lekarza. W ten sposób można uniknąć długotrwałego i uciążliwego leczenia, skomplikowanych zabiegów operacyjnych i co najważniejsze, zmniejszyć ryzyko groźnych powikłań.

Zalecenia odnośnie stylu życia

Osoby borykające się z problemem gruczołu krokowego powinny dodatkowo stosować się do odpowiednich zaleceń:

• unikać przyjmowania płynów przed snem oraz napojów działających diuretycznie (np. kawa, piwo)

• unikać ćwiczeń fizycznych z przepełnionym pęcherzem (nie wypijać podczas treningów dużych ilości płynów)

• unikać jazdy na rowerze, motorze, siedzenia na zimnym podłożu

• ograniczyć palenie

• unikać przyjmowania leków nasilających schorzenia prostaty (steroidy anaboliczno-androgenne)

• dostarczać organizmowi duże ilości cynku, beta-karotenu, witaminy C, E oraz flawonoidów (owoce, warzywa, soki owocowe, warzywa strączkowe, orzechy)

• zwiększyć spożycie tłustych ryb morskich – zawarte tam kwasy tłuszczowe omega 3 zwiększają odporność organizmu i zmniejszają ryzyko zakażeń i innych stanów chorobowych prostaty

• unikać słodyczy i węglowodanów przetworzonych (przetwory z jasnej mąki)

• zwiększyć spożycie produktów sojowych – zawierają izoflawony, substancje skutecznie zapobiegające chorobom prostaty

• zwiększyć spożycie pomidorów – zawarty tam likopen skutecznie chroni przez rakiem gruczołu krokowego

• stosować codziennie lub co dwa dni tzw. nasiadówki (na przemian w zimnej i ciepłej wodzie). Zabieg ten znakomicie poprawia ukrwienie prostaty

• można stosować leki ziołowe obecne w aptekach bez recepty. Leki te zawierają wyciąg z kory śliwy afrykańskiej i pokrzywy. Obydwa wyciągi hamują aktywność enzymy 5-alfa-reduktazy i aromatazy (enzymu nasilającego przemianę testosteronu do estrogenów). Przyjmowanie leku hamuje przerost gruczołu krokowego oraz usprawnia oddawanie mocz.