Ćwiczenia fizyczne są ważnym elementem usprawniania, chorych na przewlekłe zapalenie oskrzeli czy rozedmę płuc. U ćwiczących obserwuje się zwiększenie tolerancji wysiłkowej, zmniejszenie duszności oraz stężenia mleczanu we krwi. Duże znaczenie ma także poprawa koordynacji ruchowej. Praktykowanie wysiłków fizycznych wśród osób z chorobami układu oddechowego wciąż wyzwala opory psychiczne, gdyż pacjenci uważają, że ruch w tych jednostkach chorobowych może okazać się szkodliwy. Są to jednak poglądy nieaktualne, gdyż istnieje wiele dowodów naukowych, że ćwiczenia oddechowe oraz inne formy aktywności ruchowej mogą znacząco wspomóc lub przyhamować postęp chorobowy, zwłaszcza we wczesnym jego stadium.
Podobnie jak w przypadku osób z chorobami krążenia, nie można stosować zbyt dużych wysiłków fizycznych. Jako docelową częstość skurczów serca podczas dozowanego wysiłku przyjmuje się 170 uderzeń na minutę u ludzi w wieku około 20 lat i odpowiednio mniejszą u ludzi starszych (135/min w wieku 65 lat).
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
Podstawowym celem postępowania rehabilitacyjnego w przewlekłym zapaleniu oskrzeli jest uzyskanie sprawnego wydalania nagromadzonej w drogach oddechowych wydzieliny. Chory powinien nauczyć się przyjmowania specjalnych pozycji ciała i prawidłowych odruchów kaszlu, ułatwiających poruszanie wydzieliny w oskrzelach i jej wykrztuszanie. Pozycje takie należy przyjmować przed śniadaniem i przed kolacją. Polegają one na obracaniu się na boki, z leżenia na wznak do leżenia na brzuchu, skłonach tułowia siedząc na taborecie. Ułożenie ciała powinno zmieniać się co 10-15sek. Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy wypić szklankę gorącego mleka lub herbaty, zażyć odpowiedni lek i odczekać 15-20 min. Ze względu na różny stopień uszkodzenia układu oddechowego, poszczególni chorzy mogą źle znosić niektóre pozycje (np. horyzontalną lub głową w dół). Również pozycje “na wznak” mogą nasilać duszność do bardzo dużego stopnia. Generalnie ćwiczenia te w pierwszych etapach rehabilitacji powinny być prowadzone pod okiem rehabilitanta.
Rozedma płuc
Jednym z najbardziej niebezpiecznych schorzeń układu oddechowego jest rozedma płuc – schorzenie polegające na nieodwracalnym uszkodzeniu miąższu płucnego. Zwiększone opory w drogach oddechowych, szczególnie utrudniające wydech, powodują, że duża część powietrza zostaje zatrzymana w pęcherzykach płucnych, co prowadzi w efekcie do ich rozdymania, ucisku na otaczające je naczynia włosowate oraz drobne oskrzeliki. W wyniku zaburzeń wentylacji płuc, krążenia krwi i wymiany gazów, doprowadzają do niewydolności oddechowej i niewydolności krążenia krwi. W przypadku występowania rozedmy płuc, konieczne jest wykonywanie ćwiczeń zmniejszających wzmożone napięcie klatki piersiowej, ćwiczeń oddechowych, wspomagających wydech, usprawniających pracę przepony i mięśni brzucha. Poprawnego wykonywania tych ćwiczeń powinien nauczyć chorego fizjoterapeuta.
Astma oskrzelowa
Jest to choroba, gdzie dochodzi do napadów duszności spowodowanych nagłym skurczem oskrzeli, który ustępuje albo samoistnie albo na skutek zastosowania leczenia. Charakterystyczną cecha tej choroby jest tzw. reakcja bronchospastyczna na wysiłek fizyczny. W czasie wysiłkowej hiperwentylacji dochodzi do oziębienia dróg oddechowych. Im zimniejsze i bardziej suche powietrze, tym reakcja ta jest bardziej nasilona. W reakcji wysiłkowej wyróżnia się tzw. fazę rozkurczu i skurczu oskrzeli. Pierwsza ujawnia się zaraz z początkiem wysiłku i trwa ok. 1-3 min, a następnie pojawia się faza skurczowa, która osiąga szczyt swojego nasilenia w czasie 5-6 min. wysiłku. Po samoistnym ustąpieniu skurczu oskrzeli (najczęściej po 30-60 min) każdy następny wysiłek wywołuje mniejszą reakcję bronchospastyczną. Korzystne jest przyjęcie przed wysiłkiem leków rozkurczowych łagodzących znacznie powysiłkowy skurcz oskrzeli. Ćwiczenia fizyczne są podstawowym elementem rehabilitacyjnym w astmie oskrzelowej, głównie w przypadku astmy wieku dziecięcego i u ludzi młodych.
- Ćwiczenia powinny mieć charakter krótkotrwały interwałowy (1-3 min), nawet bardziej intensywny, przeplatany okresami wypoczynku. (polecane gry sportowe, niektóre formy ćwiczeń lekkoatletycznych (skoki, krótkie biegi)
- Najbardziej pożądanym miejscem do ćwiczeń jest środowisko przesycone parą wodną (np. basen)
- Przed przystąpieniem do ćwiczeń korzystne jest przyjęcie leku rozkurczowego
- W astmie przeciwskazane są wysiłki o charakterze długotrwałej pracy mięśniowej, np. biegi średnio i długodystansowe czy kolarstwo.
